روش AHP بهتر است یا TOPSIS
روش تصمیم گیری چند معیاره، تکنیک‌های مختلفی دارد که در این میان روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تاپسیس(Topsis) از شهرت و محبوبیت بیشتری نسبت به سایر تکنیک های دیگر برخوردارهستند. علت کاربرد بیشتر این تکنیک ها، سهولت تحلیل، دقت بالا و قابلیت کاربرد در بسیاری از موضوعات است. اما پژوهشگران معمولاً در انتخاب روش مناسب تصمیم گیری چند معیاره دچار تردید می‌شوند و علاقه‌مند هستند جواب سؤالات زیر را بدانند:
- کدام روش برای پژوهشم مناسب تر است؟
- کدام روش دقیق تر است؟
- کدام روش به حجم نمونه کمتری نیاز دارد؟
- و …
در ادامه سعی می‌شود به تمامی سؤالات و ابهامات پژوهشگران پاسخ داده شود. روش AHP تکنیکی است که برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره با ساختار سلسله مراتبی استفاده می‌شود. برای انجام روش AHP لازم است ابتدا معیارها و گزینه‌های خود را به صورت ساختاری سلسله مراتبی مشخص کنید یعنی مشخص کنید برای رتبه‌بندی گزینه‌های خود چه معیارها و زیر معیارهایی را در نظر گرفته اید. سپس پرسشنامه مقایسه زوجی شامل کلیه معیارها، زیر معیارها و گزینه‌ها را طراحی کنید. در پرسشنامه مقایسه زوجی ترکیب دو تایی همه معیارها و گزینه‌ها می بایست در نظر گرفته شود(البته با توجه به ساختار سلسله مراتبی مسئله!) بنابراین اگر تعداد معیارها و گزینه‌ها زیاد باشد باعث می‌شود که تعداد مقایسات زوجی نیز افزایش پیدا کند که این امر باعث طولانی شدن پرسشنامه می‌شود و پاسخ‌دهندگان ممکن است در مقایسات دچار اشتباه شوند و یا اینکه به علت کم حوصلگی مقایسات را با دقت پر نکنند و نرخ ناسازگاری افزایش یابد. بنابراین تعداد معیارها و گزینه‌ها باید به حدی باشد که تعداد مقایسات زوجی داخل پرسشنامه در حد معقول و منطقی به دست آید. نکته بعدی این است که روش AHP، روشی منطبق بر نظر خبرگان است یعنی اینکه پرسشنامه مقایسه زوجی را باید در اختیار خبرگان و کارشناسانی قرار دهید که بر همه معیارها و گزینه‌های مسئله اشراف و تسلط داشته باشند. در برخی مواقع ممکن است در جامعه اماری مورد نظر بیشتر از 3 یا 5 نفر خبره وجود نداشته باشد که از این بابت نیز هیج مشکلی وجود ندارد و نتایج به دست آمده نیز کاملاً علمی و قابل اکتفا است چون پرسشنامه‌ها را خبرگان تکمیل کرده‌اند و نیاز به داشتن حجم بالای نمونه نیست. بنابراین شرایط مناسب استفاده از روش AHP در زیر ذکر شده است:
- تعداد معیارها، زیر معیارها و گزینه‌ها در حد معقول باشد (زیاد نباشد).
- موضوع مسئله تخصصی باشد و نیازمند نظر خبرگان باشید.
- می‌خواهید وزن و رتبه معیارها را به دست آوردید.
- می‌خواهید وزن و رتبه گزینه‌ها را به دست آورید.
- در حالت خاص ممکن است مسئله شما معیار نداشته باشد و شما می‌خواهید وزن و رتبه تعدادی گزینه یا سوال را به دست آوردید.
روش تاپسیس نیز از محبوبیت زیادی در مسائل تصمیم گیری چند معیاره برخوردار است. برای انجام روش تاپسیس باید هم وزن معیارها وجود داشته باشد و هم داده‌های ماتریس تصمیم گیری را در اختیار داشته باشید. برای به دست آوردن وزن معیارها می‌توان از نظر کارشناسان استفاده کرد و یا از روش AHP وزن معیارها را محاسبه کنیم. داده‌های ماتریس تصمیم گیری اگر واقعی و کمی باشند مثل میزان سود، هزینه، قیمت ، وزن و … داشتن یک ماتریس تصمیم گیری برای تحلیل روش تاپسیس کفایت می‌کند اما اگر معیارها کیفی باشند و نتوانیم مقدار واقعی هر گزینه نسبت به هر معیار را به دست آوریم بهتر است از پرسشنامه تاپسیس استفاده کنیم. در این پرسشنامه میزان امتیاز هر گزینه نسبت به هر معیار به صورت طیف لیکرت یا هر طیف قراردادی دیگری به دست می‌آید با توجه به اینکه داده‌های ماتریس تصمیم گیری قضاوتی هستند بهتر است تعداد بیشتری پرسشنامه تاپسیس در جامعه آماری مورد نظر توزیع کنیم و از ادغام نظرات کلیه پاسخ‌دهندگان ماتریس تصمیم گیری نهایی را استخراج کنیم تا در مورد معیارهای کیفی و قضاوتی به یک اجماع دست پیدا کنیم. تعداد معیارها و گزینه‌ها در روش تاپسیس محدودیتی ندارد و متناسب با مسئله خود می‌توانید تعداد زیادی را اختیار کنید. در روش تاپسیس حتماً باید معیار و گزینه وجود داشته باشد در صورتی که فقط یکی وجود داشته باشد روش تاپسیس قابل انجام نخواهد بود.
بنابراین به طور کلی در روش تاپسیس:
- با تعداد معیارها و گزینه‌های کم یا زیاد قابل انجام است.
- با داشتن معیارهای های مثبت و منفی قابل انجام است.
- با داشتن معیارهای کیفی و کمی قابل انجام است.
- در روش تاپسیس رتبه‌بندی گزینه‌ها به دست می‌آید.
- در روش تاپسیس وزن معیارها به دست نمی‌آید باید از سایر روش‌ها دیگر به دست آورید.
- باید معیارها و گزینه‌ها حتماً وجود داشته باشد.
- پرسشنامه‌های تاپسیس را می‌توان به تعداد زیاد در جامعه آماری توزیع کرد.
- اگر داده‌های واقعی برای ماتریس تصمیم گیری وجود داشته باشد استفاده از روش تاپسیس خیلی مناسب است.
کاربر گرامی جهت درخواست سفارش آماری یا مشکلات تحلیلی، فرم پایین این صفحه را تکمیل نمایید تا در اسرع وقت به درخواست شما پاسخ داده شود
